Göllüdağ Volkanik Kompleksi İçerisindeki Obsidiyen Kaynaklarının Özellikleri
Characterization of Obsidian Sources in Göllüdağ Volcanic Complex, Cappadocia, Turkey
Résumé
Göllüdağ Volcanic Complex is a well-known source of obsidian in Cappadocia (Çiftlik, Turkey) and a part of Central Anatolian Volcanic Complex was occupied by prehistoric activity. As first indicated by Renfrew (1969) the Göllüdağ obsidian had been widely exploited during Paleolithic and Neo-Chalcolithic for producing various chipped tools with increasing expertise. These tools were dispersed trough the Middle East and Levant also even to the Cyprus especially during the Chalcolithic.In this study, we mapped the surface distribution of obsidian formations within the complex, defining the surface and physical characteristics of the outcrops. With the help of dense sampling from these outcrops, 200 samples are analyzed using non-destructive LA-ICPMS method to reveal the geochemical signature and possible characterization of the sources. The results indicate that obsidian is mostly formed of major element oxides (98.5%) and among the remaining trace/rare elements only a few of them are capable for defining reliable groups. All data gathered are evaluated within the geographical information system (GIS) developed for the region. According to the correlation of geochemical groups with their spatial distribution, we propose 4 main spatio-chemical groups with related sub-groups for the Göllüdağ Obsidian sources
İç Anadolu Kuvaterner Volkanizması’nın en önemli elemanlarından Göllüdağ Volkanik Kompleksi (Çiftlik, Niğde), içerdiği obsidiyen formasyonları ile Anadolu’da tarih öncesi insan faaliyetleri açısından en önemli merkezlerden birisi olmuştur. İlk kez Renfrew (1969) tarafından buluntulanan bu obsidiyen kaynakları, Paleolitik ve Neo-Kalkolitik dönemler boyunca alet yapımında yoğun olarak kullanılmıştır. Göllüdağ kaynaklı obsidiyen aletler, özellikle Kalkolitik dönem içerisinde Anadolu’dan Kıbrıs ve Doğu Akdeniz bölgesindeki önemli yerleşimlere kadar geniş bir alanda dağılım göstermektedir.Bu çalışmada, yüksek oranda silikat içeren camsı bir volkanik kayaç olan obsidiyen detaylı olarak haritalanarak yüzey dağılımı ve özellikleri araştırılmıştır. Obsidiyen kaynaklarının jeokimyasal karakterinin belirlenmesi, çeşitli seviyelerden alınan 200 adet örneğin, LA-ICPMS yöntemiyle analizi yardımıyla gerçekleştirilmiştir. Buna göre Göllüdağ obsidiyenleri %98.5 oranında major element oksitlerinden oluşmakta, geriye kalan miktarı oluşturan iz elementlerden ise sadece birkaçı jeokimyasal grup tanımlayacak kadar değişiklik göstermektedir. Çalışma kapsamında gerçekleştirilen detaylı haritalama ve kimyasal analiz sonuçları, inceleme alanı kapsamında oluşturulan bir coğrafi bilgi sistemi (GIS) içerisinde yorumlanmıştır. Böylelikle jeokimyasal sınıflandırma ile mekansal ilişkiler karşılaştırılarak elde edilen bilgi seviyesi içerisinde, yongalanabilecek kalitede Göllüdağ obsidiyen kaynaklarının dört ana ve ilişkili alt gruplar içerisinde değerlendirilmesi önerilmiştir.